ANKARA (AA) – Türkiye Cumhuriyetinin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk'ün 9 Ağustos 1928'de halka Latin harflerini açıklamasından sonra alınan karar uyarınca 1 Aralık 1928 tarihinden itibaren gazetelerde, mecmualarda, levha, tabela ve ilanlarda yeni harfler kullanılmaya başlandı.
Mustafa Kemal, 9 Ağustos akşamı Sarayburnu Parkı'nda düzenlenen toplantıda halka, "Yeni Türk harflerini her vatandaşa, kadına, erkeğe, hamala, sandalcıya öğretiniz. (…) Milletin yüzde sekseni okuma yazma bilmiyorsa bu hata bizde değildir. Türk'ün seciyesini anlamayarak, kafasını zincirlerle saranlarındır." diye seslendi.
TBMM de 1 Kasım 1928'de, "Türk Harflerinin Kabul ve Tatbiki Hakkında Kanunu" kabul etti. Bu yasayla süreli yayınların, levha, tabela, ilan ve sinema yazılarının 1 Aralık 1928'den itibaren Türk harfleriyle basılmaları öngörüldü. Tüm bu yayınlar, öngörülen tarihte yeni harflerle basılmaya başlandı.
Belli başlı öteki olaylar:
28 Kasım
1912- Arnavutluk bağımsızlığını ilan etti.
1920- Mehmet Akif (Ersoy) ve Eşref Edip "Sebilü'r-Reşad" dergisini Kastamonu'da çıkarmaya başladı.
1924- Futbolda ilk Fenerbahçe-Beşiktaş maçında Fenerbahçe, rakibini 2-0 yendi.
1928- İlk kadın avukat Beyhan Hanım, İstanbul 1. Ticaret Mahkemesinde bir kadın sanığı savundu.
1934- Hakimiyeti Milliye gazetesi "Ulus" adıyla çıkmaya başladı.
1935- Bursa'da Merinos Fabrikası ile Gemlik'te Suni İpek Fabrikasının temeli atıldı.
1936- Ereğli Kömür Şirketinin hükümetçe satın alınmasına dair Ankara'da sözleşme imzalandı.
1938- Atatürk'ün vasiyetnamesi açıldı. Atatürk, vasiyetinde, parasının nemasından yakınlarına, manevi evlatlarına aylık, İnönü'nün çocuklarına yükseköğrenim ödeneği bağlanması koşuluyla parasını ve Çankaya'daki mülkünü CHP'ye bıraktı. Nemadan kalacak miktarın her yıl Türk Dil ve Tarih kurumlarınca paylaşılmasını istedi.
1940- İkinci Dünya Savaşı ortamında 500 kilogramdan fazla tahıl stoklarına Ticaret Bakanlığınca el konulması kararlaştırıldı.
1943- Churchill, Stalin ve Roosevelt, Tahran'da bir araya geldi.
1951- Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu kabul edildi. Kanun, 1 Ocak 1952'de yürürlüğe girdi.
1961- Fenerbahçe'nin milli futbolcusu Can Bartu, İtalya'nın Fiorentina takımına transfer oldu. Bartu, 11 Temmuz'da Lazio takımıyla anlaşmış ancak askerliği nedeniyle bu transfer gerçekleşememişti.
1967- NATO Genel Sekreteri Brosio Ankara'da Dışişleri Bakanı İhsan Sabri Çağlayangil ile görüştü ve Atina'ya geçti. Türk jetleri Kıbrıs üzerinde uyarı uçuşları yaptı.
1979- Vatikan Devlet Başkanı Papa 2. Jean Paul resmi ziyaret için Türkiye'ye geldi.
1995- Yahudi asıllı iş adamı Nesim Malki, Bursa'da uğradığı silahlı saldırıda öldü.
2002- Abdullah Gül başkanlığında kurulan 58. Hükümet güvenoyu aldı.
2002- Türk şiirinin büyük ustalarından, "Garip" şiir akımının yaşayan son temsilcisi Melih Cevdet Anday, İstanbul'da 87 yaşında vefat etti.
2006- Papa 16. Benediktus, Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer'in davetlisi olarak Türkiye'ye geldi.
2011- Türkiye'de düğün, cenaze, asker uğurlama gibi toplumsal olaylarda geleneksel olarak ikram edilen keşkek, UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras Listesi'ne alındı.
2015- Diyarbakır'ın Sur ilçesinde 2 polisin şehit olduğu terör saldırısının ardından çıkan çatışmada Diyarbakır Barosu Başkanı Tahir Elçi hayatını kaybetti.
2017- BM Suriye Özel Temsilcisi Staffan de Mistura, Esed rejiminin yoğun saldırılarını sürdürdüğü Doğu Guta'da ateşkes ilan edildiğini duyurdu.
2018- "Dede Korkut" UNESCO İnsanlığın Somut Olmayan Kültür Mirası Listesi'ne oy birliğiyle kabul edildi.
2020- Kadın Ritmik Cimnastik Grup Milli Takımı, "3 çember 2 labut" aletinde Avrupa şampiyonu oldu.
29 Kasım
1846- Türk müziği bestecisi Hammamizade İsmail Dede Efendi vefat etti.
1932- Jön Türk hareketinin önderlerinden düşünür Abdullah Cevdet yaşamını yitirdi.
1935- İstanbul'da Paşabahçe Şişe ve Cam Fabrikası açıldı.
1937- Hatay'da bağımsız rejim yürürlüğe girdi.
1978- "Halkın Tapınağı" adlı tarikata üye 913 kişi Guyana ormanlarındaki merkezlerinde zehir içerek topluca intihar etti.
1982- Aktör Cary Grant, 82 yaşında ABD'de öldü.
2011- İzlanda parlamentosu, Filistin'i bağımsız devlet olarak tanıdı.
2013- Kıbrıs Türk Futbol Federasyonu (KTFF) ile Rum Futbol Federasyonu (KOP) arasında Zürih'te 5 Kasım'da imzalanan anlaşma, KTFF Genel Kurulunda yapılan oylamada 43 kulüp başkanı tarafından oy birliğiyle onaylandı.
2016- Avusturyalı besteci Gustav Mahler'in el yazımı 232 sayfalık "İkinci Senfonisi" 4,5 milyon sterline satıldı.
30 Kasım
1900- İrlandalı yazar ve şair Oscar Wilde, Paris'te bir otel odasında, duvar kağıdına "Birimiz gitmeli" yazarak intihar etti.
1909- Osmanlı tarihiyle ilgili bilimsel çalışmalar yapmak amacıyla Tarihi Osmani Encümeni kuruldu.
1919- Fransa'daki seçimlerde kadınlara ilk kez oy hakkı tanındı.
1925- Tekke ve zaviyelerin kapatılmasına ilişkin kanun kabul edildi.
1925- TBMM kürsüsünün arkasındaki duvara "Hakimiyet milletindir" yazılı levha asıldı.
1930- Paris'teki bir film şirketinin düzenlediği uluslararası ses yarışmasının Türkiye bölümü, Cumhuriyet gazetesince gerçekleştirildi. Yarışmaya katılan 38 kişiden Hudadat Şakir Hanım, 20 jüri üyesinden 16'sının oyuyla "Türkiye Ses Kraliçesi" seçildi.
1952- ABD ilk hidrojen bombasını Eniwetok Adası'nda patlattı.
1971- İdamla yargılanan Mahir Çayan ve arkadaşları, İstanbul Askeri Cezaevinden tünel kazarak kaçtı.
1973- Anadolu, Çukurova ve Dicle üniversiteleri kuruldu.
1990- Zonguldak'ta 43 bin maden işçisi greve başladı.
1997- Genel Nüfus Tespiti ve Seçmen Yazımı gerçekleştirildi. Türkiye'nin nüfusu 62 milyon 865 bin 574 olarak belirlendi.
2007- İstanbul-Isparta seferini yapan Atlasjet'e ait uçak, Isparta'nın Keçiborlu ilçesi yakınlarında düştü. Kazada, aralarında, Boğaziçi Üniversitesinden Prof. Dr. Engin Arık ile 5 bilim insanının bulunduğu 57 kişi öldü.
2007- Başbakan Recep Tayyip Erdoğan, 17 Ekim'de TBMM'den çıkarılan sınır ötesi operasyon konusundaki tezkerenin ardından, "28 Kasım itibarıyla sınır ötesi operasyona ilişkin Türk Silahlı Kuvvetlerinin yetkilendirildiğini" açıkladı.
2009- Türk Patent Enstitüsü, rakıya "milli içki" tescili verdi.
2012- Filistin, BM'de "üye olmayan gözlemci devlet" statüsü kazandı.
2012- Madımak olayının araştırılması ve incelenmesi için Devlet Denetleme Kurulu görevlendirildi.
2016- Tiyatro sanatçısı Erdal Tosun, Sarıyer'deki trafik kazasında 53 yaşında hayatını kaybetti.
2016- Yufka ve lavaş, Türkiye'nin de arasında bulunduğu beş ülkenin desteğiyle UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras Listesi'ne dahil edildi.
2017- FETÖ'nün darbe girişiminde Sabiha Gökçen Havalimanı'nı ele geçirmeye çalıştıkları gerekçesiyle yargılanan 28 sanıktan 8'i ağırlaştırılmış müebbet, 20'si müebbet hapis cezasına çarptırıldı.
2019- Trans Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı Projesinin (TANAP) Avrupa bağlantısı açıldı.
1 Aralık
1402- Timur, 57 yıldır Rodos şövalyelerinin hüküm sürdüğü İzmir'i kuşattı.
1906- Dünyanın ilk sinema salonu Paris'te açıldı.
1928- Yeni Türk harflerinin kullanımı yürürlüğe girdi. Gazeteler, mecmualar, levha, tabela ve ilanlar yeni harflerle basılmaya başlandı.
1928- 2. İktisat Şurası toplandı.
1928- Osmanlı borçlarının tasfiyesine ilişkin anlaşma TBMM'de onaylandı.
1940- İkinci Dünya Savaşı dolayısıyla Türkiye'de geceleri karartma uygulaması başladı.
1943- Roosevelt, Churchill ve Stalin'in katıldığı Tahran Konferansı sona erdi.
1950- Türk askerleri, Kore'de Kunuri Zaferi'ni kazandı.
1954- Gazeteci Hüseyin Cahit Yalçın cezaevine konuldu.
1964- Türkiye ile Avrupa Ekonomik Topluluğu arasında ortaklık kurulmasını öngören, 12 Eylül 1963'te imzalanan Ankara Antlaşması yürürlüğe girdi.
1968- Şarkıcı, oyuncu Dario Moreno, 47 yaşında İstanbul'da öldü.
1980- Turgut Özal Başbakanlık Müsteşarlığına atandı.
1980- Sanat dergisi "Gösteri" yayımlanmaya başlandı.
1986- Yazar Demir Özlü, hakkında açılan davaya katılmaması gerekçesiyle vatandaşlıktan çıkarıldı.
1989- Doğu Almanya Parlamentosu, Komünist Partiyi iptal etti.
1994- Türk tangolarının unutulmaz yorumcusu Şecaattin Tanyerli, 74 yaşında vefat etti.
2010- DİSK genel başkanlarından Kemal Türkler'in öldürülmesine ilişkin Ünal Osmanağaoğlu'nun yargılandığı dava, zaman aşımı gerekçesiyle ortadan kaldırıldı.
2011- YÖK Genel Kurulu, üniversiteye giriş sınavında yerleştirme puanlarının hesaplanmasında kullanılan katsayı uygulamasını kaldırdı.
2016- İsrail'in Ankara Büyükelçisi Eitan Naeh Ankara'ya geldi. Naeh, 6 yılın ardından ilişkilerin normalleşmesiyle Türkiye'ye atandı.
2018- Eski ABD Başkanı George Bush, 94 yaşında Teksas'ta hayatını kaybetti.
2019- Portekiz'in Guimaraes kentinde düzenlenen Down Sendromlular Dünya Judo Şampiyonası'nda Talha Ahmet Erdem ile Doğukan Coşar altın madalya kazandı.
2 Aralık
1804- Napolyon Bonapart, Paris'te Papa'nın elinden taç giyerek Fransa İmparatoru oldu.
1873- Türkiye'nin ilk borsası sayılan "Dersaadet Tahvilat Borsası" açıldı.
1888- "Vatan Şairi" olarak anılan şair, yazar, gazeteci, devlet adamı Namık Kemal, 48 yaşında zatürre hastalığından kurtulamayarak, Sakız Adası'nda vefat etti.
1901- King Camp Gillette tarafından jiletin patenti alındı.
1909- Leo Baekland ilk yapay plastik "Bakalit"in patentini aldı.
1909- Fransız Baron Catchers, Osmanlı'daki ilk uçak gösterisini yaptı. Uçak, Şişli Hürriyeti Ebediye Tepesi'nden Bulgar Hastanesi'ne indi.
1914- Avusturya, Belgrad'ı işgal etti.
1918- Ermenistan, Osmanlı devletinden bağımsızlığını ilan etti.
1920- Gümrü Antlaşması ile Kars, Ermenistan'dan alındı.
1928- Celal Sahir (Erozan) Bey'in hazırladığı İmla Lügati yayımlandı. Celal Sahir Bey, 1932'de Türk Dil Kurumu kurucuları arasında yer aldı.
1961- Küba lideri Fidel Castro, kendisini Küba'yı komünizme taşıyacak bir Marksist Leninist olarak deklare etti.
1963- Karadeniz Teknik Üniversitesi Trabzon'da açıldı.
1963- Türkiye'nin ilk koalisyon hükümetinin başkanı İsmet İnönü, 24 yıl sonra ilk kez üstlendiği başbakanlık görevinden istifa etti.
1982- Dr. Robert K. Jarvik tarafından geliştirilen ilk yapay kalp, Barney Clark adlı hastaya takıldı.
1988- Benazir Butto, Pakistan Başbakanı olarak yemin etti.
1993- Kolombiyalı uyuşturucu imparatoru Pablo Escobar, Meddelin'de güvenlik güçlerince öldürüldü.
2003- Yargıtay 11. Ceza Dairesi kayıp trilyon davasında kapatılan Refah Partisi'nin Genel Başkanı Necmettin Erbakan'a "özel belgede sahtecilik" suçundan verilen 2 yıl 4 ay hapis cezasını oy birliğiyle onadı.
2010- Kentlere en az zararı vererek, insanları öldürmek üzere taktik nükleer silah olarak tasarlanan nötron bombasını icat eden Samuel T. Cohen 89 yaşında öldü.
2020- İngiltere, Türk bilim insanı Prof. Dr. Uğur Şahin'in kurucu ortağı olduğu BioNTech'in Pfizer ile geliştirdiği Kovid-19 aşısının yaygın kullanımına onay veren ilk ülke oldu.
2020- Şampiyonlar Ligi G Grubu'nda Juventus-Dinamo Kiev maçını yöneten Stephanie Frappart, Avrupa futbolunun kulüp düzeyindeki en önemli organizasyonunda düdük çalan ilk kadın hakem oldu.
3 Aralık
1574- Sultan II. Selim öldü.
1918- I. Dünya Savaşı'ndan sonra Londra'da yapılan Müttefik Kongresi sona erdi, Almanya'nın savaş tazminatı ödemesine karar verildi.
1923- Teşkilatı Esasiye Encümeni yeni anayasayı görüşmeye başladı.
1934- Dini kisvelerle ilgili yasaklar öngören Bazı Kisvelerin Giyilemeyeceğine Dair Kanun kabul edildi.
1942- Zonguldak'ta bir maden ocağındaki kazada 63 işçi öldü.
1956- İngiltere ve Fransa, Süveyş'ten çekileceklerini açıkladı.
1959- Dr. Fazıl Küçük Kıbrıs Cumhurbaşkanı Yardımcısı oldu.
1967- İlk kalp nakli ameliyatını, Güney Afrikalı kalp cerrahı Dr. Christian Barnard, Cape Town'da yaptı, hasta 18 gün yaşayabildi.
1971- Anayasa hukuku profesörü, 1961 Anayasasının yazımına katkı veren, eski Dışişleri Bakanı Prof. Dr. Mümtaz Soysal, "komünizm propagandası yapma" suçundan, 6 yıl 8 ay hapse mahkum edildi.
1971- Pakistan-Hindistan Savaşı başladı.
1981- Bülent Ecevit, 4 aylık hapis cezasını çekmek üzere Ankara Merkez Kapalı Cezaevi'ne konuldu.
1989- Malta'da bir araya gelen ABD Başkanı George Bush ve Sovyetler Birliği Komünist Partisi Genel Sekreteri Mihail Gorbaçov, "soğuk savaş"ın bittiğini resmen ilan etti.
1994- Şair Orhan Şaik Gökyay, İstanbul'da 92 yaşında vefat etti.
1999- Bakanlar Kurulu, Bolu'ya bağlı Düzce ilçesinin il, Kaynaşlı ve Derince beldelerinin de Düzce'ye bağlı ilçe yapılmasına karar verdi.
2013- ABD İflas Mahkemesi, Detroit şehrinin iflas kararını onayladı. Detroit, ABD'nin resmen iflas eden en büyük şehri oldu.
2015- Türkiye, FIFA dünya klasmanında son 12 ay içinde 329 puan toplayarak "Yılın En İyi Çıkış Yapan Takımı" ödülünün sahibi oldu.
2016- Siber Güvenlik konusunda faaliyet gösterecek Siber Güvenlik Kurulu ve KamuNet kuruldu.
2020- Dünya metropollerinin sayılı müzik merkezlerinden biri olacak Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası yeni binası açıldı.
4 Aralık
1897- Osmanlı Devleti ile Yunanistan arasında barış anlaşması imzalandı.
1920- Ankara'da maaşlarını alamayan öğretmenler ilk kez grev yaptı.
1929- Türk parasının değerini yükseltmek için alınacak önlemlerle her yerde yerli malı kullanılmasını hedefleyen bir kararname yayımlandı.
1933- Eskişehir Şeker Fabrikası kuruldu.
1943- İnönü-Churchill-Roosevelt arasında Kahire Konferansı yapıldı.
1945- İstanbul'da komünizm karşıtı gösteride, Tan, La Turquie, Yeni Dünya matbaaları, Berrak ve ABC kitabevleri tahrip edildi.
1955- Türkiye'de ilk elektrikli tren, İstanbul'da Sirkeci-Halkalı arasında çalışmaya başladı.
1961- İngiltere'de doğum kontrol hapları serbestçe satışa çıkarıldı.
1981- ABD Başkanı Ronald Reagan CIA'nın ülkedeki casusluk faaliyetlerine izin vererek örgütün yetkilerini genişletti.
2017- Eski Yemen Cumhurbaşkanı Ali Abdullah Salih, Sana'nın güneyinde konvoyunu durduran Husiler tarafından öldürüldü.
2019- Emre Sakçı, İskoçya'nın Glasgow kentindeki Avrupa Kısa Kulvar Yüzme Şampiyonası erkekler 50 metre kurbağalamada gümüş madalya alarak, Türkiye'ye bu stil ve mesafede ilk madalyasını kazandırdı.
News
